Wie weleens een glas wijn ronddraait, herkent het fenomeen direct: kleine druppeltjes die zich vormen aan de binnenkant van het glas en vervolgens langzaam naar beneden glijden. Sommigen noemen het poëtisch wijntranen, anderen verwijzen er simpelweg naar als ‘tranen op het glas’.
Het effect roept vragen op. Waarom verschijnen die druppels? En zeggen ze iets over de kwaliteit van de wijn? Wijnmakers en liefhebbers hebben er al decennia theorieën over, maar ook wetenschappers hebben zich erover gebogen.
In dit artikel duiken we in de fysica en chemie achter het verschijnsel en kijken we wat deze visuele signalen je wel — en vooral níét — vertellen over wat je in je glas hebt.
Hoe ontstaan wijntranen?
Wijntranen zijn het resultaat van vloeistofdynamiek en oppervlaktespanning. Zodra je een glas wijn ronddraait, wordt de wijn door centrifugale kracht tegen de rand geslingerd. Daarna doet de zwaartekracht haar werk en glijdt de vloeistof langzaam terug naar beneden.
Dat dit niet als een egale film gebeurt, maar in druppels, heeft te maken met de specifieke samenstelling van wijn. De combinatie van alcohol en suikers zorgt voor een relatief hoge oppervlaktespanning. Hierdoor ontstaan druppelvormige structuren — de kenmerkende tranen.
Het Marangoni-effect in actie
De verklaring voor dit verschijnsel ligt in het zogenoemde Marangoni-effect — een fysisch proces waarbij vloeistoffen zich verplaatsen door verschillen in oppervlaktespanning. In 1865 werd dit effect beschreven door de Italiaanse natuurkundige Carlo Marangoni. Later verduidelijkte J.W. Gibbs hoe moleculaire bewegingen deze verschillen in gang zetten.
Bij wijn gebeurt dit als alcohol aan de rand van het glas verdampt. Hierdoor neemt de oppervlaktespanning daar af, terwijl die in het midden van de wijn hoger blijft. Deze spanning veroorzaakt vloeistofstromen, die uiteindelijk zichtbaar worden als druppels die traag over het glas omlaag kruipen.
De fysica achter wijntranen
Het fenomeen wijntranen wordt wetenschappelijk verklaard door het Marangoni-effect. Daarbij ontstaat beweging in vloeistoflagen door verschillen in oppervlaktespanning. Bij wijn komt dit door de verdamping van alcohol aan de glasrand. De oppervlaktespanning daar neemt af, terwijl die in het midden hoger blijft. De wijn begint te stromen — en de tranen worden zichtbaar.
Die oppervlaktespanning is het gevolg van hoe wijn is opgebouwd. De combinatie van alcohol, suikers en andere opgeloste stoffen zorgt voor moleculaire aantrekkingskracht, die zich vertaalt in dat karakteristieke gedrag langs de glaswand.
Als je een glas ronddraait, beweegt de wijn eerst omhoog. Dan komt de terugvloeiende beweging, die gepaard gaat met verdamping aan de wand. Juist daar gebeurt het: een chemische onbalans die die zachte stroom van druipende druppels veroorzaakt. Dat is de essentie van wat we ‘wijntranen’ noemen.
Hebben tranen iets met kwaliteit te maken?
Er bestaan veel overtuigingen over wat tranen op het glas zouden zeggen over de kwaliteit van wijn. Een veelgehoorde gedachte: hoe meer tranen, hoe beter de wijn. Dat klinkt aantrekkelijk, maar het verhaal ligt genuanceerder.
Wijnen met een hoog alcoholpercentage laten doorgaans meer en langere tranen zien. Dat klopt — en is te verklaren via de eerder genoemde oppervlaktespanning. Maar alcohol is niet de enige factor. Ook suikers, zuren en fenolen beïnvloeden dit proces.
Een goede wijn kan bescheiden tranen hebben. Een wijn met veel tranen kan oppervlakkig blijken. Er is dus geen directe link tussen wat je ziet op het glas en wat je straks proeft in je mond. Uiteindelijk draait het niet om druppels, maar om balans, geur en smaak.
Wat speelt nog meer mee?
Behalve de samenstelling van de wijn zijn er externe factoren die invloed hebben op de vorming van tranen. Denk aan temperatuur: bij warmer weer verdampt alcohol sneller, wat het Marangoni-effect versterkt. Ook luchtvochtigheid speelt mee. In een droge omgeving zie je eerder tranen dan in een vochtige ruimte.
Zelfs het glas telt mee. De vorm, het materiaal, en hoe schoon het is — alles heeft invloed. Een smal glas met een ruwe binnenwand laat eerder tranen zien dan een breed, glad glas. Wie wijn wil leren beoordelen, moet dus meer doen dan alleen kijken.
Niet elke wijn huilt hetzelfde
Niet alleen het type wijn maakt uit. Ook binnen dezelfde fles kunnen tranen variëren. Bij het inschenken zijn ze vaak klein, later worden ze groter en trager. Rode wijnen met een hoger alcoholgehalte en meer glycerol geven doorgaans de meest uitgesproken tranen.
Frisse rosé of jonge witte wijn laat juist minder zien. Dat heeft te maken met de viscositeit, het suikergehalte en de zuurgraad. Zuren kunnen het glijgedrag van de druppels beïnvloeden, net als het alcoholpercentage.
Soms zie je dunne, rechte lijnen. Soms dikke tranen die traag naar beneden zakken. Het is een soort visuele signatuur — geen absolute maat, maar wel een hint naar het karakter van de wijn. Wie goed kijkt, ziet meer dan een druppel alleen.
Wat kun je echt met wijntranen?
Er wordt vaak gedacht dat wijntranen iets zeggen over de kwaliteit van een wijn. Hoe meer tranen, hoe beter — zo luidt de mythe. Maar wie wat dieper kijkt, ziet al snel dat het verhaal genuanceerder ligt.
Onderzoek laat zien dat tranen vooral iets zeggen over het alcoholgehalte en de aanwezigheid van suikers. En hoewel dat belangrijke eigenschappen zijn, bepalen ze lang niet alles. Wijnkwaliteit is afhankelijk van veel meer dan alleen wat er aan de glaswand blijft hangen.
Bovendien is de beleving van tranen subjectief. Sommige mensen letten er nauwelijks op, anderen zien er meteen betekenis in. Wie serieus wijn wil beoordelen, leert beter te vertrouwen op geur, smaak en balans — niet op druppelgedrag langs het glas.
Conclusie
Wijntranen blijven een intrigerend visueel effect. Ze ontstaan door verschillen in oppervlaktespanning, vooral veroorzaakt door alcohol en suikers. Maar wie denkt dat ze direct iets zeggen over kwaliteit, komt bedrogen uit.
Wijn beoordelen vraagt meer dan kijken. Je hebt je neus en tong nodig om tot de essentie te komen. Daarin zit het echte onderscheid tussen een vlakke wijn en een wijn met karakter.
Dus zie je tranen op je glas? Interessant. Maar laat het daarbij. Want pas bij de eerste slok weet je echt waar je mee te maken hebt.
Geraadpleegde bronnen:
Veelgestelde vragen
Wat zijn wijntranen precies?
Wijntranen zijn druppels die zich vormen op de binnenwand van een wijnglas na het ronddraaien. Ze ontstaan door verschillen in oppervlaktespanning, veroorzaakt door de verdamping van alcohol.
Zeggen wijntranen iets over de kwaliteit van de wijn?
Nee, wijntranen geven vooral informatie over het alcohol- en suikergehalte. Ze zijn visueel interessant, maar vormen geen betrouwbare graadmeter voor kwaliteit.
Welke wijnen laten de meeste tranen zien?
Volle rode wijnen met een hoger alcoholpercentage produceren doorgaans de meest zichtbare tranen. Lichte witte en roséwijnen vertonen vaak minder uitgesproken druipvorming.
Heeft het type glas invloed op wijntranen?
Ja. De vorm, het materiaal en zelfs de reinheid van het glas beïnvloeden hoe snel en duidelijk wijntranen verschijnen.
Waarom is het Marangoni-effect belangrijk bij wijntranen?
Het Marangoni-effect verklaart hoe verschillen in oppervlaktespanning vloeistofstromen veroorzaken. Bij wijn leidt dit tot het ontstaan van tranen wanneer alcohol aan de rand van het glas verdampt.
