Tempranillo vormt al eeuwenlang de basis van veel beroemde Spaanse wijnen. Het is een rode druivensoort die vooral in Spanje en Portugal wordt geteeld. In kleinere hoeveelheden komt de druif ook voor in andere landen, maar het Iberisch schiereiland blijft de thuisbasis.
Tempranillo proefnotitie
Deze druif heeft een relatief dikke schil en een hoog gehalte aan anthocyanen. Dat levert intens gekleurde rode wijnen op met een matige hoeveelheid tannine. Wanneer Tempranillo wordt gebruikt voor rosé, ontstaan er vaak opvallend diepgetinte wijnen met een stevige roze kleur.
Aroma’s
De geur en smaak van Tempranillo zijn breed en variëren per regio en wijnstijl. In jongere wijnen komen vaak tonen van aardbei, kers en zwarte bes naar voren. In rijpere varianten ontwikkelen zich aroma’s van pruim, chocolade, leer of tabak. De leeftijd van de wijnstok en het microklimaat spelen hierbij een grote rol.
Palet
Qua smaakprofiel loopt Tempranillo uiteen van matig tot vol van body. De druif geeft doorgaans wijnen met gemiddelde tannines en een matige tot lage zuurgraad. In gebieden zoals Rioja en Ribera del Duero, met hun duidelijke temperatuurverschillen tussen dag en nacht, ontstaan wijnen die gestructureerd zijn en vaak lang meegaan. In warmere regio’s neigt Tempranillo eerder naar donkere fruittonen, met een hoger alcoholpercentage en krachtigere tannines.
Voor- en nadelen
Voordelen van Tempranillo
- Geeft diepe kleur en stevige structuur
- Veelzijdig in wijnstijl, van fruitig jong tot complex gerijpt
- Goed geschikt voor rijping op eikenhout
- Breed inzetbaar bij wijn-spijs combinaties
Nadelen van Tempranillo
- Vatbaar voor ziekten zoals meeldauw
- Kan in warme klimaten snel hoge alcoholwaarden ontwikkelen
- Heeft soms weinig uitgesproken eigen karakter
- Vraagt om zorgvuldig opbrengstbeheer voor kwaliteit
- In Spanje: Cencibel, Tinto Fino, Tinto del Pais, Tinto de Toro, Tinto Madrid, Ojo de Liebre, Ull de Llebre.
- In Portugal: Aragones, Aragonez, Tinta Aragoneza, Arinto Tinto, Tinta Roriz, Tinta de Santiago.
Tempranillo en eik
Tempranillo en eikenhout vormen samen een klassieke combinatie. In Rioja gebruiken wijnmakers traditioneel Amerikaans eiken, waarbij de druif zich goed laat verbinden met tonen van vanille en kokos. In Ribera del Duero ligt de nadruk vaker op Frans en gebruikt eikenhout, waardoor de fruitige kant van Tempranillo beter naar voren komt met extra kruidigheid. Tegenwoordig lopen deze stijlen steeds meer in elkaar over, wat leidt tot complexe wijnen waarin verschillende houtprofielen samenkomen.
Blendpartners
In Rioja wordt Tempranillo vaak geblend met andere druiven. Garnacha zorgt voor rijp fruit en rondheid, Mazuelo brengt extra kleur, zuurgraad en tannine, en Graciano voegt geurige verfijning toe. Deze combinatie maakt Rioja tot een van de meest herkenbare en evenwichtige Spaanse wijnstijlen.
Tien top-scorende Tempranillos
De onderstaande lijst is gebaseerd op samengevoegde beoordelingen van internationale wijncritici, waarbij meerdere jaargangen zijn meegenomen. Het aantal recensies speelt mee in de eindscore. Een wijn met meer beoordelingen kan daardoor hoger eindigen dan een wijn met een enkele hogere score.
Sommige van deze wijnen bevatten kleine hoeveelheden van andere druivensoorten, afhankelijk van de stijl van de producent.
| Wijn | Score | Regio |
|---|---|---|
| Vega Sicilia Unico Gran Reserva | 95 | Ribera del Duero |
| Dominio de Pingus ‘Pingus’ | 96 | Ribera del Duero |
| Bodegas Contador Contador | 95 | Rioja |
| La Rioja Alta Gran Reserva 904 | 94 | Rioja |
| R. Lopez de Heredia Vina Tondonia Gran Reserva | 94 | Rioja |
| Artadi Vina El Pison | 95 | Rioja |
| Alvaro Palacios L’Ermita | 96 | Priorat |
| Marques de Murrieta Castillo Ygay Gran Reserva Especial | 94 | Rioja |
| Bodegas Muga Prado Enea Gran Reserva | 94 | Rioja |
| Remirez de Ganuza Gran Reserva | 93 | Rioja |
Oorsprong van Tempranillo
Onderzoek naar DNA bevestigt dat de oorsprong van Tempranillo in Rioja en Navarra ligt. Omdat er weinig verschil bestaat tussen de klonen in verschillende regio’s, wordt aangenomen dat de druif zich pas in de afgelopen eeuwen over Spanje heeft verspreid. Buiten het kerngebied kiezen sommige wijnmakers inmiddels bewust voor oude, vaak vergeten inheemse variëteiten.
Tempranillo staat bekend om rode fruitaroma’s, leerachtige tonen, stevige tannines en een matige zuurgraad. Het alcoholgehalte ligt meestal rond het gemiddelde. In 2020 was dit de derde meest aangeplante druif ter wereld, met de grootste concentratie op het Iberisch schiereiland. Vega Sicilia Unico Gran Reserva geldt als de meest gezochte wijn op basis van deze druif.
Synoniemen
Tempranillo Blanco is geen witte versie van de rode druif, maar een natuurlijke mutatie die in 1988 in Rioja werd ontdekt. Deze druif wordt vaak toegevoegd aan witte Rioja’s, hoewel sommige producenten er ook zuivere wijnen van maken.
- In Spanje: Cencibel, Tinto Fino, Tinto del Pais, Tinto de Toro, Tinto Madrid, Ojo de Liebre, Ull de Llebre.
- In Portugal: Aragones, Aragonez, Tinta Aragoneza, Arinto Tinto, Tinta Roriz, Tinta de Santiago.
Tempranillo teeltgebieden
De naam Tempranillo verwijst naar zijn vroege rijping, sneller dan veel andere druiven zoals Garnacha. In Spanje vormt de druif de kern van bijna alle rode wijnen uit Rioja en Ribera del Duero, en ook veel rosés zijn hierop gebaseerd.
Rioja en Ribera del Duero
In Rioja is Tempranillo doorgaans de basis van de blends, vaak aangevuld met Garnacha, Mazuelo (Carignan) en Graciano. In Ribera del Duero heet de druif “Tinto Fino” en wordt ze meestal als monocepage gebruikt, soms met een kleine toevoeging van Cabernet Sauvignon.
Andere Spaanse regio’s
Langs de rivier de Duero is Tempranillo ook dominant in Toro en Tierra del Vino de Zamora. Door het warmere klimaat zijn de wijnen hier vaak krachtiger, met hoog alcohol, stevige tannine en minder zuren. In Catalonië staat de druif bekend als Ull de Llebre, vooral buiten Priorat. Langs de Middellandse Zeekust komt ze voor tot in Valencia, terwijl in Castilla-La Mancha de naam Cencibel gebruikelijk is. Daarnaast zijn er wijngaarden in Navarra en Aragón.
Tempranillo in Portugal
In de Douro-vallei staat de druif bekend als Tinta Roriz of Aragonez. Ze wordt gebruikt voor rode tafelwijnen en voor Port. Meestal gaat het om blends, al bestaan er ook enkele zuivere varianten.
Andere regio’s
Hoewel Tempranillo wereldwijd is aangeplant, heeft ze buiten Spanje en Portugal minder bekendheid. In Argentinië was de druif ooit wijdverspreid maar nu neemt de aanplant af. In Californië staat ze bekend als Valdepeñas en zijn er nog oude percelen te vinden. Ook in Oregon, Australië en in beperkte mate Nieuw-Zeeland bestaan wijngaarden. Uit dat laatste land komt de Trinity Hill Gimlett Gravels Tempranillo, die in 2022 een Critic’s Score van 94/100 behaalde en bekendstaat als uitstekende prijs-kwaliteit keuze.
Tempranillo wijnbouw
Tempranillo rijpt relatief vroeg en levert hoge opbrengsten, wat bijdroeg aan de verspreiding in Spanje. Om kwaliteit te waarborgen, beperken telers vaak bewust de opbrengst door snoei of groene oogst. De druif wordt traditioneel geteeld als bush vine (“goblet”), een methode die zorgt voor natuurlijke schaduw en rijpe fruitaroma’s. Steeds vaker worden de wijnstokken ook op draden geleid, wat preciezer beheer mogelijk maakt.
De compacte trossen maken de druif gevoelig voor meeldauw en andere plagen. Dit vraagt om aandachtig wijngaardbeheer om gezonde en geconcentreerde druiven te oogsten.
Tempranillo kiemt niet uitzonderlijk vroeg of laat, maar rijpt wel relatief snel. Vandaar de bijnaam “kleine vroege”. Het hoge opbrengstpotentieel maakte de druif populair onder telers, al is opbrengstbeperking vaak nodig om de kwaliteit en concentratie van de wijn te waarborgen.
Net als Garnacha wordt Tempranillo traditioneel aangeplant als bush vine (“goblet”). Deze manier van telen bevordert fruitige aroma’s en biedt natuurlijke schaduw tijdens de hete zomers in Spanje. Tegelijkertijd worden steeds vaker draadgeleide systemen toegepast. Daarbij is een streng snoeiregime noodzakelijk om de krachtige groei in balans te houden.
Door de compacte trossen is Tempranillo gevoelig voor meeldauw en andere wijngaardziekten. Dit vraagt om nauwkeurig beheer en regelmatige controle door de wijnboer.
Tempranillo in de wijnmakerij
Tempranillo wordt op uiteenlopende manieren vinifieerd. Producenten combineren vaak traditionele methoden met moderne technieken. In Rioja introduceerden vernieuwers als Remirez de Ganuza, Benjamin Romero (Contador) en Artadi vinificatie per wijngaard met rijping in Franse barriques en vroege release. Daartegenover staan de klassieke huizen die de druif jarenlang laten rijpen in Amerikaans eiken tot Gran Reserva niveau, zoals Viña Tondonia, Muga en Marqués de Murrieta.
Vandaag de dag lopen de stijlen door elkaar. Bekende producenten als Marqués de Cáceres, Baron de Ley en Beronia combineren moderne en traditionele aanpakken. Tempranillo blijkt bijzonder flexibel: van korte maceratie voor rosé tot intensieve extractie en langdurige rijping op zowel Frans als Amerikaans eiken.
Voedselcombinaties voor Tempranillo wijnen
Jonge Tempranillo zonder eikenhout is fris, fruitig en betaalbaar, ideaal als huiswijn of bij een tafel vol tapas. Dankzij het soepele karakter past deze stijl ook goed bij gegrilde groenten en vlees, waar stevige tannines vaak minder gewenst zijn.
Meer geëikte wijnen combineren uitstekend met gerechten zoals lamsbout met geroosterde groenten. Een krachtigere Rioja of Ribera del Duero, gerijpt op Frans eiken, sluit goed aan bij rijke stoofschotels van rund. In Rioja zelf zijn restaurants vaak verrassend creatief met combinaties, ook met oudere Gran Reserva’s.
Veelgestelde vragen
Is Tempranillo zoet of droog?
De meeste rode en rosé Tempranillo wordt droog gemaakt. In warmere gebieden kan het hogere alcoholgehalte ervoor zorgen dat kleine restsuikers achterblijven, maar over het algemeen zijn deze wijnen niet zoet. Tempranillo rosado volgt meestal hetzelfde profiel, al bestaan er wereldwijd enkele commercieel zoetere varianten.
Hoe smaakt Tempranillo?
De smaak varieert per stijl en regio. Jonge wijnen tonen vaak fris rood fruit zoals kers en aardbei, met zachte tannines en lage zuurgraad. In gerijpte varianten – zoals Crianza, Reserva of Gran Reserva – komen donker fruit, leer, tabak en kruidige tonen naar voren, vaak aangevuld met vanille en houtaroma’s door eikenrijping.
Over het algemeen geeft Tempranillo aroma’s van rood fruit, aangevuld met leer, tabak of kruidige tonen. Het smaakprofiel hangt sterk af van de stijl. Een jonge Joven-stijl wijn laat fris rood fruit en lichte tannines zien, met lage zuurgraad. Bij Crianza, Reserva en Gran Reserva stijlen verschuift het naar rijper rood en zwart fruit, leer, specerijen en houttonen zoals vanille.
Rijpt Tempranillo goed?
De rijpingspotentie verschilt per wijn. Als “Tempranillo” expliciet op het etiket staat, is de wijn meestal bedoeld om jong te drinken. Bij wijnen waar de druif onderdeel is van een blend zonder vermelding op het etiket, zoals Rioja, Ribera del Duero of Toro, is de kans groter dat ze geschikt zijn voor langere rijping. Reserva en Gran Reserva worden bovendien vaak al voorgerijpt op de markt gebracht en kunnen zonder problemen worden bewaard of direct gedronken.
Zelf Tempranillo wijn maken
Voor hobby-wijnmakers is Tempranillo een uitdagende maar interessante druif. Het proces bestaat uit oogsten, ontstelen, kneuzen, macereren, vergisten met rode wijngist, persen, optioneel rijpen op eikenhout en bottelen. Voor intensiteit en structuur is de maceratie cruciaal: doorgaans 2 tot 6 weken bij 20–30 °C, afhankelijk van de gewenste stijl. In koelere klimaten zoals Nederland is het aan te raden hybride druivenrassen te gebruiken of druivensap te importeren.
Relevante interne links op zelfwijnmaken.com
- Zelf pruimenwijn maken
- Bramenwijn thuis zelf maken
- Appelwijn
- Zelf kersenwijn maken
- Zelf rosé wijn maken: een 12-stappen gids
Veelgestelde vragen
Is Tempranillo zoet of droog?
De meeste rode en rosé Tempranillo wordt droog gemaakt. In warmere regio’s kan een hoger alcoholpercentage leiden tot kleine restsuikers, maar doorgaans zijn de wijnen niet zoet. Rosado volgt meestal hetzelfde profiel, al bestaan er enkele commercieel zoetere varianten.
Hoe smaakt Tempranillo?
Jonge wijnen geven fris rood fruit zoals kers en aardbei met zachte tannines. Gerijpte stijlen ontwikkelen aroma’s van zwart fruit, leer, tabak, specerijen en vanille door eikenrijping.
Rijpt Tempranillo goed?
Wijnen die specifiek als Tempranillo worden gelabeld, zijn vaak bedoeld om jong te drinken. Rioja, Ribera del Duero en Toro kunnen wel goed rijpen, vooral de Reserva en Gran Reserva, die doorgaans al voorgerijpt in de handel komen.
